Suïcidepreventie in de praktijk
Ad Kerkhof & Bert van Luyn. BSL 2010
Met dit boek willen de auteurs een bijdrage leveren aan de terugdringing van suïcides. Suïcidepreventie in de praktijk richt zich primair op wat je moet doen: welke vragen stel je, hoe stel je ze, wanneer en aan wie, hoe zorg je voor continuïteit, waar moet je op letten etc.
De onderwerpen variëren van de onderkenning van suïcidale jongeren op school tot de behandeling van de chronisch suïcidale patiënt. Er worden preventief georiënteerde programma’s beschreven, handvatten geboden voor de opvang van suïcidepogers in het ziekenhuis en crisisinterventie, maar ook de hulp aan nabestaanden van een suïcide komt aan bod.
Ook besteden de auteurs aandacht aan specifieke groepen zoals verslaafden, mensen met een persoonlijkheidsstoornis en ouderen met een doodswens. Daarnaast behandelen zij praktische methoden als cognitief-gedragstherapeutische interventies, interventies vanuit de dialectische gedragstherapie en de aanpak van dwangmatig piekeren over zelfdoding. Dit praktijkboek bevat vele gevalsbeschrijvingen.
Behandelingsstrategieën bij suïcidaliteit
C. van Heeringen & A.J.F.M. Kerkhof. BSL 2000
Suïcideproblematiek kan langs veel kanten benaderd worden. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat suïcidaal gedrag slechts zelden voorkomt zonder dat psychiatrische en psychologische problemen aanwezig zijn. Suïcidaliteit is nooit het gevolg van één enkele oorzaak. Altijd moeten suïcidale uitingen of pogingen tot suïcide beschouwd worden als een signaal van verstoring van een evenwicht waarbij psychologische, biologische en omgevingsgebonden factoren een rol spelen.
Voor hulpverleners in de gezondheidszorg is het verwerven van inzicht in het risico op suïcide een bijzonder belangrijke maar lang niet gemakkelijke opdracht. Dit boek biedt een overzicht van de wetenschappelijke kennis die op psychiatrisch en psychologisch vlak inmiddels bestaat rond suïcidaliteit. Het biedt de hulpverlener praktische, op deze wetenschappelijke kennis gebaseerde aanknopingspunten voor de preventie en behandeling van suïcidaal gedrag.
De nacht is nabij
Een beter begrip van zelfmoord
Kay Redfield Jamison. Luitingh- Sijthoff 1999
De nacht is nabij, richt op de aantrekkingskracht die zelfmoord op jongeren heeft, is niet alleen fascinerend, maar helaas ook actueel: zelfmoord is namelijk een van de belangrijkste doodsoorzaken bij jongeren in het algemeen en bij studenten in het bijzonder. Dr. Kay Redfield Jamison, internationaal erkend als autoriteit op het gebied van depressieve aandoeningen, kent het onderwerp uit eigen ervaring. Na een jarenlang gevecht tegen haar eigen manisch depressiviteit, probeerde zij op haar achtentwintigste de hand aan zichzelf te slaan. Zij overleefde deze serieuze poging en heeft vanaf die tijd haar leven lang onderzoek naar geestesziekten en suïcide gedaan.
In De nacht is nabij wisselt dr. Jamison een psychologische en wetenschappelijke verkenning van het onderwerp af met persoonlijke opstellen over individuele gevallen van zelfmoord.
Haar literaire stijl en haar kennis, onderzoek en klinische ervaring geven in dit boek een kijk op een verschijnsel waar wij allen, al dan niet zijdelings, mee geconfronteerd worden en waar we zo vaak machteloos tegenover staan. Dit boek helpt de geest van de zelfmoordenaar te begrijpen, potentiële zelfmoordenaars te herkennen en het intense, diep verwarrende gevoel van verlies en rouw te begrijpen dat de achtergeblevenen bevangt.
Boeken
UP
Myrthe van der Meer. The House of Books, verschijnt per 25-02-2015
Na PAAZ (2012) volgt Myrthe van der Meer met UP. Hierin is de hoofdrol wederom voor Emma en de PAAZ weggelegd. UP is stille pijn die zichtbaar wordt; rauw, confronterend en hartverscheurend mooi!
Emma is jong, getalenteerd, bevlogen en ze heeft levenslang… de levenslange diagnose manisch depressief. Als Emma vol goede moed naar het laatste gesprek met haar psychiater gaat, gebeuren er een aantal dingen die ze niet helemaal had voorzien; haar psychiater is verdwenen, de vervanger weet niets van een eindgesprek en voor het einde van de dag is ze opgenomen op de paaz. Alweer.
Terwijl Emma op zoek gaat naar een verklaring, raakt ze langzaam maar zeker verstrikt in de wonderlijke wereld van pillen, psychiaters en patiënten. Hoeveel last mag je als psychiatrisch patiënt je omgeving bezorgen? Waar loopt de grens tussen problemen bespreken en anderen ermee chanteren?
Myrthe van der Meer (pseudoniem, 1983) werkte als redacteur toen ze na een burn-out vijf maanden lang op een paaz opgenomen werd. Over deze ervaring schreef ze haar debuut PAAZ. Het boek werd meer dan 50.000 keer verkocht en het werd genomineerd voor de Dioraphte Jongerenliteratuur Prijs. Myrthe won de Psyche Mediaprijs en de Viva400-Award.
Ik 
en de Verloren Ander
Kleine filosofie van rouw en verlangen
Liesbeth Gijsbers. Uitgeverij Meinema, 2014
Zelfdoding is niet te bevatten voor wie achterblijft, het is een werkelijkheid die onze vertrouwde zingeving voorbij is. Dat maakt dat je gemakkelijk in je rouw verdwaalt: in de nooit helemaal te beantwoorden vragen naar het hoe en waarom, en in verlammende gevoelens van schuld, woede of schaamte. Hoe vind je een begaanbare weg erdoorheen, terug het leven in?
Liesbeth Gijsbers schetst haar eigen zoektocht naar houvast en een leefbare toekomst. Troost en perspectief vond ze vooral bij de Frans-joodse filosoof Emmanuel Levinas. Die hielp haar een persoonlijk antwoord te geven op de trage vragen waarvoor de dood van haar zus haar gesteld had.
www.liesbethgijsbers.nl
Leven met zelfdoding
60 Brieven van nabestaanden
Jolien van der Kooij & Wouter de Jonge. Sinds 1883 uitgevers, 2014
Hoe ziet je leven eruit nadat je iemand in je omgeving verloren bent door zelfdoding? Dit boek hoopt antwoord te geven op die vraag. Het bestaat uit brieven van mensen die in het verleden met zelfdoding van een dierbare te maken hebben gehad. In hun brieven richten ze zich tot een – voor hen onbekende – lotgenoot. Iemand die onlangs hetzelfde heeft meegemaakt en die ze hopen te helpen door hun eigen ervaring te delen. De brieven van de nabestaanden gaan over hun verdriet en liefde, woede en respect, wanhoop en hoop. Stuk voor stuk persoonlijk. Soms adembenemend, hartverscheurend, verschrikkelijk. Soms heel praktisch. Steeds weer het echte antwoord hoe het verlies met het leven verweven is geraakt.
Hoop doet leven
De 113Online Suïcide Survival Guide
Jan Mokkenstorm, Boom 2013
Zelfmoord, zelfdoding of suïcide. Hoe je het ook noemt: het is het fatale eindpunt van een eenzame en zware lijdensweg. Die weg begint met wanhoop over innerlijke pijn en uitzichtloze problemen, waarbij de gedachte aan de dood steeds indringender en het isolement daardoor steeds groter wordt. Gelukkig weten de meeste mensen de weg naar hoop en hulp te vinden. Maar helaas lukt dit tussen de 1600 en 1700 mensen per jaar in Nederland niet. Zij plegen zelfmoord, vaak zonder dat anderen de kans kregen om hen te helpen.
Hoe kom je op de weg naar zelfmoord terecht? En belangrijker nog: hoe kom je er weer vanaf? Wat kun je zelf doen om te overleven? Hoe kun je de gedachte aan zelfmoord begrijpen? Hoe zorg je ervoor dat jijzelf de baas blijft over die gedachte en niet andersom? Wie kan je daarbij helpen en om welke hulp gaat het dan?
Hoop doet leven De 113Online Suïcide Survival Guide geeft hierop antwoorden, met heldere uitleg, handzame tips en effectieve overlevingstechnieken. Het boek gidst de lezer naar een veilige uitweg uit de ellende. Dit zelfhulpboek is niet alleen een overlevingsgids voor mensen die zo wanhopig zijn dat ze aan zelfmoord denken, maar ook voor hun naastbetrokkenen. Zij kunnen hierin lezen hoe je herkent dat iemand aan zelfmoord denkt, hoe je het beste kunt helpen en wat hierbij de valkuilen zijn. Ook voor hulpverleners, zoals huisartsen, psychologen en therapeuten kan dit boek een praktisch hulpmiddel zijn om mensen in nood extra te ondersteunen en het onderwerp zelfmoord beter bespreekbaar te maken.
Jan Mokkenstorm (1962) is psychiater, expert op het gebied van suïcidepreventie en online hulpverlening en oprichter van 113Online.
Toen ik je zag
Mijn leven met Antonie
Isa Hoes. Artemis & co 2013
Isa Hoes en Antonie Kamerling ontmoeten elkaar voor het eerst tijdens de audities van Goede Tijden, Slechte Tijden. De soap wordt een groot succes en Antonie is als hartenbreker Peter Kelder al snel razend populair. Antonie en Isa worden verliefd en leiden samen een vrijgevochten leven, terwijl ze de ene rol na de andere spelen in televisieseries, speelfilms, toneelstukken en musicals.
De buitenwereld ziet een stralend stel voor de camera’s, maar privé gaat Antonie gebukt onder een zware neerslachtigheid. Terwijl deze depressies zich steeds vaker voordoen, probeert Isa haar gezin bij elkaar te houden, tot Antonie op 6 oktober 2010 besluit zijn leven te beëindigen.
PAAZ
Myrthe van der Meer. The House of Books 2012
Autobiografisch getinte debuutroman van Van der Meer over een burn-out en een zware depressie, registreert Van der Meer nauwgezet de praktijk van een psychiatrisch ziekenhuis.
Als Emma van de ene op de andere dag opgenomen wordt op de paaz, weet ze één ding zeker: hier is een fout gemaakt. Ze heeft namelijk een leuke baan, een geweldige vriend en een goed leven, dus dat ze dood wil kan dan toch geen probleem zijn?
Het is het begin van Emmas zoektocht door de absurde wereld van de psychiatrische kliniek met al haar regels, pillen en diagnoses een zoektocht naar de uitgang, maar boven alles een zoektocht naar zichzelf. Tijdens haar reis langs vreemde patiënten en nog vreemdere therapeuten, depressieve kerstballen en onverwachte vriendschappen, begint Emma te beseffen dat ze hier niet voor niets zit, en dat zij de enige is die kan bepalen of, maar vooral ook hoe ze ooit de paaz weer verlaat.
Loden Last
Bram Hulzebos & Bram Bakker. Atlas Contact 2012
Wat gebeurt er ná een zelfmoord? Dan komen voor de nabestaanden de vragen: hadden ze dit kunnen zien aankomen, hadden ze het kunnen voorkomen? Bram Hulzebos en Bram Bakker stelden deze vragen open en direct aan familie en vrienden en kregen opmerkelijke antwoorden. Zo bleken de achterblijvers zich vaak buitengesloten te voelen op het moment dat hun familielid of vriend in aanraking kwam met professionele hulpverlening. Hoe komt dat? Bakker en Hulzebos zijn niet bang voor ongemakkelijke conclusies.
In deze nieuwe editie van dit boek wordt teruggekeken op de mensen die eerder hun verhaal vertelden. De schrijvers voegden nieuw materiaal toe en gingen terug naar de nabestaanden om te zien hoe het nu met ze is.
Pil.
Mike Boddé. Nijgh & Van Ditmar 2010
Een cabaretier met een depressie: je zou bijna denken dat het een grap is. Maar de depressie die Mike Boddé begin jaren negentig overviel, was beslist niet om te lachen. De allesverlammende ziekte dwong hem zijn samenwerking met Thomas van Luyn stop te zetten en zijn hele leven kwam in het teken te staan van de vraag: wat gebeurt er in godsnaam met me, en hoe word ik weer beter? Boddé wordt voortdurend belaagd door gedachten aan suïcide.
In Pil doet Boddé op zijn volstrekt authentieke manier verslag van deze gitzwarte periode in zijn leven, waarin ook nog eens zijn broer stierf aan kanker. Een boek over een totaal verlies van zelfcontrole, maar uiteindelijk ook over de helende kracht van humor en de farmaceutische industrie.
Weg was ze
Zoektocht van een vader nadat zijn dochter geen uitweg meer zag
Kees Santbergen. Ten Have 2009
Hoe heeft het zo kunnen gebeuren? Wat hebben we niet gezien? Waarom wist ik niet wat hulpverleners wisten?
Een vader schrijft over het leven en de zelfdoding van zijn 21-jarige dochter en over het falen van de hulpverlening. Aan de hand van haar dagboeken vertelt hij over Janine en hoe hij in zijn zoektocht naar het waarom, zijn leven weer oppakt.
Het boek fascineert in al zijn triestheid en is leerzaam voor zowel hulpverleners als nabestaanden. Terecht vestigt de auteur opnieuw aandacht op de sluipmoordenaar die depressie heet. – Carla Rus, psychiater, traumatoloog en auteur van diverse artikelen over suïcidepreventie
Audio-visueel
De laatste dag van de zomer
Regisseur Feike Santbergen 2014
In deze korte film gaan de drie vrienden Timon, Felice en Hiba nog één keer samen naar het strand voordat de zomer eindigt. Een van hen wordt daar gebeld met een bericht dat deze dag – en hun jonge levens ingrijpend veranderd. Geselecteerd voor de competitie van het: Toronto International Film Festival.
> www.filosfilm.nl/#!de-laatste-dag-van-de-zomer/csfw
Thema avond over zelfmoord
BNN 7 oktober 2009
Er komen jaarlijks twee keer zoveel jongeren om door zelfmoord als door een verkeersongeluk. En toch wordt er weinig over gepraat in de media. BNN vindt het hoog tijd om dit veranderen.
Patrick Lodiers praat met jongeren die een zelfmoordpoging deden, nabestaanden en deskundigen. Filemon maakt drie reportages waarin we de aangrijpende verhalen zien van jongeren die zelfmoord pleegden of een poging deden. Verder Sara Kroos over zelfdoding, humoristische fragmenten over het onderwerp en de lancering van een website en hulplijn over zelfmoord.
Presentatie: Patrick Lodiers, Filemon Wesselink, Sara Kroos.
> NPO: www.uitzendinggemist.nl of bekijk direct
Websites & links
> 113Online: Zelfmoord? praat erover
113Online biedt een luisterend oor in crisissituaties: NU praten via chat of telefoon (0900-1130113). De vrijwilligers en professionals van 113Online luisteren zonder waardeoordeel. Zij staan aan de kant van de hoop en het leven maar begrijpen wel heel goed dat iemand aan suïcide kan denken.
Bovendien biedt de hulpdienst online therapie mogelijkheden via email, chat of telefoon. Ook is er een aanbod van zelfhulpmogelijkheden, zoals tests, zelfhulpcursussen en gespreksgroepen (zie ook onder Boeken: Hoop doet leven, de 113Online Suïcide Survival Guide). Tenslotte biedt de website van 113Online achtergrond informatie op thema en voor verschillende doelgroepen zoals cliënten, hulpverleners en nabestaanden.
De Ivonne van de Ven Stichting is één van de foundingfathers van 113Online.
> 113Preventie
113Preventie geeft vorm aan de Landelijke Agenda Suïcidepreventie van het Ministerie van VWS. Met een proactieve, engagerende aanpak zoeken kwartiermakers aansluiting bij het leiderschap én de uitvoeringspraktijk van relevante betrokkenen in de gezondheidzorg, het onderwijs, het sociaaleconomische domein en in de media. Deze betrokkenen worden gestimuleerd het mogelijke en noodzakelijke te doen om samen het groeiend aantal suïcides tot staan te brengen en te verminderen. De voortgang van de uitvoering van de Landelijke Agenda, zoals dit gestalte zal worden gegeven door de betrokkenen in het veld, wordt door 113Preventie in beeld gebracht en gerapporteerd aan VWS. Deze rapportage beoogt de minister te ondersteunen bij het uitvoeren van haar regierol betreffende de uitvoering van de Landelijke Agenda en het nationale suïcidepreventiebeleid voor de komende jaren.
Tevens interessant hierbij: Landelijke Agenda Suïcidepreventie in het kort (113Preventie factsheet)
> De wereld van verschil
Bedoeld voor ouders, kinderen en jongeren van wie een gezinslid levensbedreigend ziek is of is overleden, verwacht of onverwacht.
> Stichting Stimuleringsfonds Rouw
Stichting met als doel bijdragen te leveren om nabestaanden zowel met normaal verlopende rouw als met (dreigende) gecompliceerde rouw te steunen. De Stichting wil dit doel bereiken door het stimuleren van wetenschappelijk onderzoek en innovatieve initiatieven op het gebied van sterven en van rouw na het overlijden van een dierbare.
> Paul van Hoek, advies en training in de sociaal psychiatrische zorg
Professionals die suïcidale mensen tegenkomen in hun werk zijn verantwoordelijk om de doodswens te herkennen en het gesprek daarover te openen. Maar doe dat maar eens zó dat je er op kunt vertrouwen dat je het best mogelijke gesprek hebt gevoerd.
